Πρέπει αρχικά να τονιστεί ότι η μινωική θρησκεία είναι ολιγοπρόσωπη και βασίζεται στον κύκλο της βλάστησης. Η “Μεγάλη Μητέρα Θεά”, η θεά της γονιμότητας, προσωποποιεί την αρχέγονη λατρεία της φύσης, ενώ ο “Νεαρός Θεός” προσωποποιεί τον κύκλο της βλάστησης και γεννιέται, πεθαίνει και ανασταίνεται κάθε χρόνο. Η σχέση μεταξύ των δύο αυτών προσώπων δεν είναι πάντα η ίδια : άλλοτε η μεγάλη θεά παντρεύεται το νεαρό θεό, και αυτός ο “ιερός γάμος” αποτελεί μία από τις κορυφαίες στιγμές του τελετουργικού δράματος της μινωικής θρησκείας, καθώς ο νεαρός θεός πεθαίνει λίγο μετά το γάμο. | Χρυσό δαχτυλίδι από μινωικό τάφο στα Ισόπατα, όπου παριστάνεται λατρευτική σκηνή της Μεγάλης Μητέρας Θεάς. Μουσείο Ηρακλείου |
Άλλοτε πάλι η μεγάλη θεά έχει τη μορφή της “κουροτρόφου”, δηλαδή της μητέρας που κρατά στα χέρια της το βρέφος της, οπότε και ο νεαρός θεός έχει τη μορφή του θείου αυτού βρέφους. | Ειδώλιο θεάς από φαγεντιανή, η περίφημη «θεά των όφεων» από το ανάκτορο της Κνωσού. 1600 π.Χ. Μουσείο Ηρακλείου Ειδώλιο θεάς από φαγεντιανή από το ανάκτορο της Κνωσού. 1600 π.Χ. Μουσείο Ηρακλείου |
Οι υποστάσεις της γυναικείας θεότητας μας είναι γνωστές από παραστάσεις της σε σφραγίδες, ειδώλια, δακτυλίδια και αλλού. Η θεά λοιπόν παρουσιάζεται στην κορυφή ενός βουνού ανάμεσα σε λιοντάρια, ως “Ορεία Μήτηρ” (“ουράνια μητέρα”, ονομασία που μας είναι γνωστή από μεταγενέστερες γραπτές πηγές) ή ως κυρία των θηρίων, δηλαδή ως “Πότνια Θηρών”. Άλλοτε πάλι κρατά στα χέρια της φίδια που δηλώνουν τη χθόνια ιδιότητά της. | Πήλινο ειδώλιο θεάς από τα Γουρνιά. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Πήλινο ειδώλιο θεάς από ιερό κορυφής |
Λίθινη σφραγίδα με παράσταση της "πότνιας θηρών", μιας γυναίκας που κρατά δύο γρύπες (1700-1450 π.Χ.). Μουσείο Ηρακλείου | Για παράδειγμα η “Πότνια Θηρών” είναι η Άρτεμις των ελληνικών χρόνων, η “πρόμαχος” θεά είναι η Αθηνά, ο νεαρός θεός που πεθαίνει και γεννιέται κάθε χρόνο είναι ο Κρηταγενής Δίας, και το ιερό ζεύγος που παντρεύεται μας θυμίζει το γάμο της Αφροδίτης και του Άδωνη, που σύμφωνα με την παράδοση πεθαίνει λίγο μετά την ένωσή τους. Παρόμοια ιερά ζεύγη υπάρχουν και σε άλλους λαούς, όπως ο Όσιρις και η Ίσις στην Αίγυπτο, ή η Ιστάρ και ο Ταμούζ στην Ανατολή.
|